LOKALIZACJA

Gmina Lubień stanowi bramę wlotową od strony Krakowa na teren byłego województwa nowosądeckiego, położoną na trasie Kraków-Zakopane, wzdłuż drogi E-7 - popularnej "Zakopianki". Jej teren obejmuje pasmo Beskidu Wyspowego i Beskidu Średniego. Od północy graniczy z Gminą Pcim, od południa z Gminą Rabka, od zachodu z Gminą Jordanów, a od wschodu z Gminą Mszana Dolna. Gmina Lubień zajmuje obszar o powierzchni 7501 ha. Zamieszkuje ją ok. 9000 mieszkańców. Powstała ona w 1973 roku - na skutek reform administracyjnych - a w jej skład weszły 4 wsie: Lubień, Tenczyn, Krzeczów i Skomielna Biała. Każda wieś podzielona jest na role, których w sumie w całej gminie jest 123.

Gmina Lubień jest w stu procentach zgazyfikowana. Obecnie przygotowuje się dokumentacje dotyczące kanalizacji całej gminy. Położenie poszczególnych wsi Gminy Lubień w dolinach śródgórskich stwarza korzystny mikroklimat. Pasma górskie i szerokie pasma lasów zapewniają dobre warunki biometeorologiczne. Oprócz klimatu- bogactwem naszej Gminy są piekne krajobrazy. Tworzą je łagodne góry i wzniesienia, porośnięte w górnych partiach lasami, z bogatym poszyciem. Środkowe i dolne części stoków pokryte są łąkami i polami uprawnymi, tworząc krajobraz charakterystyczny dla podgórskich miejscowości. Malowniczo położone rzeki i liczne potoki wzbogacają turystyczno-wypoczynkowe walory naszej Gminy.

Stosunkowo łatwo dostępne góry, otaczające Gminę, wraz z urozmaiconą rzeźbą terenu i bogatą szatą roślinną, tworzą doskonałe warunki do uprawiania turystyki, rekreacji oraz różnych form czynnego wypoczynku. Do najbardziej atrakcyjnych zakątków naszej Gminy należy np. wieś Krzeczów, której osiedla podnoszą się aż na stoki Zembalowej - 858 m n.p.m. Przez Gminę Lubień prowadzą ważne drogowe szlaki komunikacyjne: droga Kraków - Chyżne/Zakopane i droga Wadowice - Nowy Sącz.

HISTORIA

O najdawniejszych czasach dzisiejszej Gminy Lubień i jej okolic wiemy bardzo mało.  W okresie łużyckim, tereny te były zamieszkane, o czym świadczą znalezione w dolinie Raby skorupy naczyń, krzesiwo i kamienny toporek, znajdujący się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Z niewyjaśnionych przyczyn ok. 400 r. tereny te opustoszały i do XIV wieku nikt się tu nie osiedlał. W tym czasie, od Myślenic po Tatry, rozciągała się Puszcza Karpacka, przecinał ją tylko trakt z Krakowa na Węgry - biegnący m.in. przez wsie naszej Gminy. Znajdowali w niej schronienie różni awanturnicy - do dziś zachowało się 31 głazów z wyrytymi oznaczeniami zbójnickimi - np. na Klimasie, czy na Szczeblu.

Pierwsze wzmianki w źródłach historycznych pojawiają się w roku 1360 - Kazimierz Wielki wystawił wówczas przywilej lokacyjny Mikołajowi z Uścia. W ten sposób osadzono wieś Lubień. Nazwa tej wsi wg historyków pochodzi od nazwy łąk (Ląki Lubien wymieniane są w źródłach historycznych przy lokalizacji Pcimia; słowo "lub" w języku starosłowiańskim oznaczało - mokry, wilgotny). Według legendy - od faktu, iż Kazimierz Wielki bardzo lubił przyjeżdżać tu na polowania.

Początki Krzeczowa szacuje się na XV wiek, zaś Tenczyn źródła historyczne wymieniają w 1581 r., chociaż w tym czasie była to już rozległa wieś. To, oraz fakt, iż pierwotnie nazywała się Toporów - na pewno od herbu założycieli, Toporów - Tenczyńskich, świadczy o tym, iż początki Tenczyna nie są późniejsze niż początki Krzeczowa. To samo źródło przekazuje też wzmiankę o Skomielnej Białej, lokowanej przez ród Jordanów z Zakliczyna.

Wsie naszej gminy, aż do roku 1772, należały do kasztelanii krakowskiej, ta zaś wchodziła w skład własności królewskiej. O latach 1655-1660 wiadomo niewiele. Istnieją tylko przekazy ustne o "potopie szwedzkim" oraz legenda o królu Janie Kazimierzu, którego podobno na Smugawie napadli Szwedzi. Obronili go lubieńscy chłopi, za co zostali obdarowani przez króla lasami Klimas i Szczebel. W VII wieku głośno było o wsiach naszej gminy za sprawą walki chłopów z uciskiem feudalnym. Po pierwszym rozbiorze Polski nasze wsie oficjalnie dostały się pod panowanie austriackie.

Za panowania Austriaków Lubień, Tenczyn i Krzeczów stanowiły część własności kameralnej (własności monarchy), jednak Tenczyn i Lubień przeszły później w prywatne ręce, sprzedane w 1777 roku księżnie Franciszce Krasińskiej. Kolejne wzmianki o wsiach naszej gminy pojawiaja się dopiero po I wojnie światowej - dotyczyły one walk klasowych, prowadzonych przez ruch ludowy. Miał on bardzo lewicowy charakter, zwłaszcza po powstaniu w 1931 roku Stronnictwa Ludowego. Dość sporo informacji jest natomiast o losach naszej wsi podczas II wojny światowej. Dla naszej gminy wojna zaczęła się 3 września, kiedy to do Skomielnej Białej wkroczyli Niemcy, paląc zabytkowy kościółek z 1550 roku. 4 września wkroczyli do Lubnia - paląc zabytkowy kościół, plebanię oraz ok. 160 domów. Zginęło wówczas 9 ludzi. 20 czerwca 1943 roku miała miejsce pacyfikacja Krzeczowa, która objęła również część Tenczyna (zwaną Krzeczówką) i część Lubnia (zwaną Smugawą i Górniówką). W wyniku pacyfikacji zginęło 20 osób w Krzeczowie - przetrzymywanych w szkole, a później rozstrzelanych na pobliskim cmentarzu, aresztowano 6 osób. W tym m.in. proboszcza krzeczowskiego - ks. Leopolda Bukowskiego i proboszcza lubieńskiego - ks. Antoniego Wądrzyka, który zginął później w Gross Rosen. Według relacji ludzi pacyfikacja była skutkiem działalności kolaboranta, Polaka w randze kapitana. To jedyne wytłumaczenie nagłej pacyfikacji i śmierci tylu osób.

Sołectwo LUBIEŃ

Powierzchnia: 2770 ha

Ludność - 3419.

Lubień - największa w gminie wieś letniskowa, położona 350 m n.p.m., w dolinie rzeki Raby i jej dopływu - potoku Lubieńka, otoczona wzniesieniami Beskidu Wyspowego; od pd.wsch. - Szczebel (977 m), od pn.wsch. - Kiczora (726 m) i od zachodu pasmo Beskidu Średniego za wzniesieniami: górą Cyrla (666 m), górą Klimas (801 m) i najwyższą w tym paśmie - górą Zembalowa (858 m). Na szczyty te prowadzą szlaki turystyczne: czarny - na Szczebel, koło atrakcji turystycznej Lubnia, jaskini "Zimna Dziura", gdzie nawet w lecie panuje zerowa temperatura; żółty - przez Klimas na Zembalową oraz przez Kiczorę na Łysinę; zielony - na Szczebel.

Lubień jest siedzibą władz samorządowych, Parafii pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela, Zgromadzenia S.S. Augustianek i innych instytucji, w tym: Gminnego Ośrodka Zdrowia wraz z apteką, Gminnej Biblioteki Publicznej, Gminnego Ośrodka Kultury, Urzędu Pocztowego, Klubu Sportowego "Szczebel" oraz Ochotniczej Straży Pożarnej. W Lubniu funkcjonuje Zespół Szkół Rolniczych z Samorządowym Technikum dla Dorosłych. Działa tutaj, bardzo rozwinięta, sieć handlowo-usługowa i gastronomiczna. Skorzystać można także z bazy noclegowej Domu Rekolekcyjnego, Ośrodka Domków Campingowych "PROFUS" oraz kwter prywatnych. Lubień to również punkt wyjściowy pieszych wycieczek na w/w wzniesienia. Poza uprawianiem turystyki pieszej - można uprawiać czynny sport i rekreację, wykorzystując istniejące we wsi dwie sale gimnastyczne i boisko sportowe nad Rabą. Na boisku tym, podczas wakacji, organizowane są cieszące się dużym zainteresowaniem festyny na świeżym powietrzu.

Do Lubnia należą dwa przysiółki - Zarębki i Smugawa.

ZARĘBKI: to malowniczo położony zakątek wzdłuż prawego brzegu Raby, u stóp Kiczory. Szczególnie atrakcyjny dla turystów - ze względu na oddalenie od ruchliwej "Zakopianki". Piękne widoki, bliskość rzeki i boiska sportowego stwarzają warunki do czynnego wypoczynku i rekreacji. Komunikację z Lubniem ułatwia most, asfaltowe drogi i telefonizacja.

SMUGAWA: jest przysiółkiem położonym na granicy Lubnia i Tenczyna, w kotlinie równoległej do "Zakopianki". Malowniczo usytuowana kaplica, o ciekawej architekturze, daje początek tej części Lubnia. Po obu stronach drogi lokalnej położone są zabudowania. Drogą tą, z dala od zgiełku "Zakopianki" można dojść lub dojechać aż do Krzeczowa.

Sołectwo TENCZYN

Powierzchnia: 2180 ha.

Ludność: 2066.

Sołectwo Tenczyn leży na południe od Lubnia, w dolinie potoku Tenczynka. Pierwsze wzmianki historyczne sięgają początków XV wieku, kiedy to wieś nazywała się Toporów i należała do rodu Tenczyńskich herbu Topór. Dopiero w późniejszym okresie przyjęła się nazwa Tenczyn.

Ludność tej wsi silnie związana jest z kulturą regionu, nawiązujacą do folkloru Kliszczaków. Kultywuje je, podtrzymując tradycję i stare obyczaje. Działa tutaj zespół "Toporzanie" - zdobywca wielu laurów i nagród na przeglądach i konkursach nie tylko lokalnych, ale regionalnych i wojewódzkich. Działa tu także Strażacka Orkiestra Dęta przy Ochotniczej Straży Pożarnej. Funkcjonuje też filia Gminnej Biblioteki Publicznej.

Świetnie prosperuje, nowocześnie wyposażony, Dom Rekolekcyjny - licznie i bardzo chętnie odwiedzany przez młodzież. Czyste powietrze i bogactwo szaty roślinnej to atuty tej części wsi - oddalonej od hałaśliwej "Zakopianki". Stąd właśnie prowadzi czerwony szlak na Luboń oraz zielony szlak - na Szczebel. Przy pięknej pogodzie ze szczytów tych wzniesień podziwiać można piękne i malownicze widoki na okolice, Beskid Wyspowy, a nawet Tatry.

Sołectwo KRZECZÓW

Powierzchnia: 1150 ha.

Ludność: 846.

Sołectwo Krzeczów jest najmniejszą miejscowością w gminie. To wieś letniskowa, położona w dolinie potoku krzeczowskiego, na wysokości 420-450 m n.p.m. w południowo-zachodniej części Beskidu Wyspowego, pomiędzy górą Zembalowa (859 m n.p.m.) a Luboniem Wielkim (1022 m n.p.m.).

Krzeczów został założony na prawie niemieckim na przełomie XIV i XV wieku. Na uwagę zasługuje zabytkowy kościółek drewniany z XVI wieku, przeniesiony tu z Łętowni w 1760 r. Podobno do transportu tego kościółka zaprzęgnięto wszystkie woły we wsi, a przewiezienia dokonano w jeden dzień. Obok kościółka rośnie ponad 500-letni dąb. W wieku XVII kiedy we wsiach beskidzkich wyjątkowo nasilił się ucisk feudalny, chłopi poczęli walczyć o swoje prawa. Wsławił się wówczas przywódca walk Walenty Marszałek - Kmieć z Krzeczowa. Podczas II wojny światowej działała we wsi komórka AK. W wyniku prowokacji w ręce gestapo dostała się lista członków tej organizacji czego następstwem była pacyfikacja wsi w 1943 r., podczas której zginęło 20 osób.

W Krzeczowie znajduje się tablica upamiętniająca pacyfikację wsi natomiast na cmentarzu widnieje pomnik ofiar pacyfikacji. Obok "Zakopianki" usytuowany jest pomnik ku pamięci 5 posłów, którzy zginęli tragicznie w wypadku samochodowym w 1996 roku. Przez wieś prowadził w dawnych czasach trakt królewski, łączący Polskę z Węgrami. Dziś tym traktem można dojść do Lubonia Małego.

Jak w każdej wsi gminy, tak i w Krzeczowie działa Ochotnicza Straż Pożarna i filia Biblioteki Publicznej.

Sołectwo SKOMIELNA BIAŁA

Powierzchnia: 1400 ha.

Ludność: 2702.

Sołectwo Skomielna Biała to najdalej położona wieś gminy. Leży na wysokości 570 m n.p.m., na południowych stokach Lubonia Małego - na skrzyżowaniu dróg z Krakowa do Zakopanego i z Wadowic do Nowego Sącza. Położona wyjatkowo malowniczo ma wspaniałą panoramę - na zachodzie na pasmo Babiej Góry, na południu - na Gorce i łańcuch Tatr.

Na terenie wsi działa Ochotnicza Straż Pożarna (od 1911 r.), Orkiestra Dęta, W okresie letnich wakacji w Szkole Podstawowej działa Sezonowe Schronisko Młodzieżowe III kat. - oferujące chętnym 22 miejsca, ciepłą wodę, natryski oraz możliwość przygotowania posiłków.

Skomielna Biała jest doskonałą bazą wypadową do pieszych wędrówek na Turbacz, Szczebel, Luboń Wielki. W okresie zimowym panują tu doskonałe warunki do uprawiania narciarstwa - trasy położone na pn. stokach powodują, że sezon narciarski trwa tu od wczesnej jesieni do późnej wiosny. Dużym atutem wsi są niepowtarzalne walory rekreacyjne, malownicze krajobrazy, czyste powietrze oraz źródlana woda, bogata w solanki.